Ιωάννης Ζαμπέλιος Ο πρώτος δραματουργός της Επανάστασης

 

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ο Ιωάννης Ζαμπέλιος (1787-1856) ήταν χρονικά ο πρώτος δραματουργός του νέου εθνικού μας βίου και μεγάλος πατριώτης. Γεννήθηκε στη Λευκάδα, το νησί που από τα Ιόνια είναι εγγύτερα στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Όπως γράφει ο Τάκης Μπαρλάς, ο Ιωάννης Ζαμπέλιος από τα νεανικά του χρόνια έως τον θάνατό του έζησε με τη λαχτάρα της ελευθερίας της Ελλάδος. Την έκαμε πράξη σε όλη του τη ζωή και εμπνευσμένο τραγούδι στις τραγωδίες του. Προσθέτει επίσης ότι για τον Ζαμπέλιο μπορεί να επαναληφθεί αυτό που γράφτηκε για τον συμπατριώτη του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη: «Ήταν ο τραγουδιστής που πάντα πολεμά και ο πολέμαρχος που πάντα τραγουδά» ( Άρθρο Τ. Μπαρλά εις αφιέρωμα του περιοδικού «Νέα Εστία» για τα εκατό χρόνια από τον θάνατο του Ιωαν. Ζαμπέλιου, Τόμος 60ός, τεύχος 701, 15 Σεπτεμβρίου 1956, σελ. 1272).

Γόνος αρχοντικής οικογένειας ο Ζαμπέλιος έμαθε γράμματα στο νησί του, μεταξύ των οποίων και τα αρχαία ελληνικά. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και πήρε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο τις Πίζα. Δεν σταμάτησε εκεί τις σπουδές του. Συνέχισε στην Παβία και στο Μιλάνο, όπου επιδόθηκε στη γνωριμία και στην καλλιέργεια της λογοτεχνίας. Στο Μιλάνο γνώρισε τον ποιητή Μόντι και τον θεατρικό συγγραφέα Αλφιέρι. Ένα χρόνο έμεινε στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον Κοραή και εκείνος τον προέτρεψε να ασχοληθεί με το γράψιμο θεατρικών έργων. Όταν πληροφορήθηκε για την επανάσταση του παπά Βλαχάβα κίνησε για την Ελλάδα προκειμένου να ενωθεί με τους επαναστάτες, αλλά στην Ανκόνα πληροφορήθηκε το τραγικό του τέλος και γύρισε στην Μπολόνια. Το 1810 πεθαίνει ο πατέρας του και επιστρέφει στη Λευκάδα, που ήταν πλέον υπό Αγγλική κυριαρχία. Λόγω των προσόντων του και του κύρους που διέθετε μεταξύ των συμπατριωτών του ανέλαβε τη θέση του εισαγγελέα, από την οποία και παρά την παρακολούθηση των Άγγλων εξουσιαστών προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στο Έθνος.

Το 1819 ο Ζαμπέλιος μυείται στη Φιλική Εταιρεία από τον φίλο και συναγωνιστή του στην Μπολόνια γιατρό Ιωάννη Ζαπραλή και πολλοί κληρικοί και λαϊκοί τον ακολούθησαν. Από τις 10 Ιανουαρίου 1821 με αρκετές προφυλάξεις και ιδιόμορφα καμουφλάζ, λόγω της φιλοτουρκικής στάσης των Άγγλων, αποβιβάστηκαν στο νησί, σαν κυνηγημένοι πρόσφυγες, οι Έλληνες οπλαρχηγοί και συζήτησαν για την Επανάσταση, Μεταξύ αυτών οι σπουδαιότεροι ήσαν οι Ανδρούτσος, Καραϊσκάκης, Στουρνάρης, Πανουργιάς και από τα νησιά ο Υδραίος Γιακουμάκης Τομπάζης (Πωτοπρεσβυτέρου Γερασίμου Ζαμπέλη «Ιστορία της Εκκλησίας της Λευκάδος», Λευκάδα, 2003, Τόμος Β΄, σελ. 141). Ανήμερα την Αποκριά πολέμαρχοι και Λευκάδιοι πήγαν στην Εκκλησία και μετά στο αρχοντικό του Ζαμπέλιου. Εκεί ο κάθε οπλαρχηγός είπε τα σχέδιά του και οι κάτοικοι του νησιού ανέλαβαν να τροφοδοτούν τους Αγωνιστές με χρήματα, όπλα, πολεμοφόδια και τροφές. Όταν τέλειωσε η συνάντηση ο γεροντότερος της συντροφιάς είπε το «Πάτερ ημών», ενώ όλοι ήσαν όρθιοι και κάνανε το Σταυρό τους.

Το απόγευμα στο εκκλησάκι της Παναγίας των Βλαχερνών, στα δυτικά της πόλεως της Λευκάδας, μαζεύτηκαν ο Ζαμπέλιος, οι οπλαρχηγοί και οι φιλικοί Λευκάδιοι και ορκίστηκαν από τον Πρωτοπαπά της Λευκάδας Ζαχαρία Μοντεσάντο γύρω από ένα τραπέζι, στο οποίο επάνω υπήρχε καιόμενο λιβάνι. Ακολούθησε στην πόλη παλλαϊκός χορός. Τον έσερνε ο Ιωάννης Ζαμπέλιος, ντυμένος με παραδοσιακή στολή. Φυσικά οι Λευκαδίτες δεν έμειναν μόνο στην βοήθεια του Αγώνα. Πέρασαν στις εμπόλεμες περιοχές και έδωσαν το πολεμικό παρών τους,

Άξιο είναι να μνημονευθούν οι υπηρεσίες που προσέφερε ο Ζαμπέλιος ως εισαγγελέας στην υπό αγγλική κυριαρχία Λευκάδα και γενικότερα στα Ιόνια νησιά και στην Ελλάδα. Το έργο του πολύ δύσκολο. Οι Άγγλοι στο «υπό την προστασία τους» Ιόνιο Κράτος κατασκεύασαν ένα κατ’ επίφαση ελεύθερο κράτος. Το Σύνταγμα που καθιέρωσαν και με ολοκληρωτική μέθοδο ψήφισαν έδινε στον Άγγλο αρμοστή τις ύπατες εξουσίες, νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Ο Ζαμπέλιος αντέστη με επιχειρήματα για την κατ’ επίφαση δημοκρατία, αλλά εις μάτην. Με την προσέγγιση στο 1821 τα πράγματα έγιναν δυσκολότερα για τον Εισαγγελέα. Οι Άγγλοι πληροφορήθηκαν από τον Αλή Πασά ότι οι Έλληνες «συνωμοτούν κατά της Πόρτας». Την έρευνα ανέθεσαν στον Ζαμπέλιο. Αυτός, ήδη μέλος της Φιλικής Εταιρείας, απεφάνθη ότι «όσα λέγει ο Αλή Πασάς είναι σκευωρία σε βάρος των Ελλήνων, που κατέφυγαν πρόσφυγες στη Λευκάδα για να σωθούν από αυτόν και ήθελε επιστρέψουν για να τους φονεύσει». Το πόρισμα του Ζαμπέλιου ήταν ισχυρό και λογικό για τους Άγγλους…

Ο κλοιός έγινε ασφυκτικός για τον Ζαμπέλιο στην περίοδο του Αγώνα. Οι νόμοι των Άγγλων έγιναν αυστηρότεροι σε βάρος κατοίκων της Λευκάδας που συμμετείχαν στην Επανάσταση. Ο ίδιος στο Ημερολόγιό του γράφει: «Οποία η θλίψις μου να βλέπω υποδίκους ανθρώπους τους οποίους εγώ ο ίδιος παρεκίνησα να πράξωσι το λεγόμενον υπέρ της Πατρίδος έγκλημα». (Άρθρο Γ. Απ. Κατωπόδη «Ο Εισαγγελεύς Ζαμπέλιος», Περ/κό «Εστία». τ. 701, 15/9/1956, σελ. 1289 κ.ε.). Στις δίκες χρησιμοποιούσε κάθε μέσο για να τους αθωώνει, ή να τους επιβάλλει μικρό πρόστιμο, με την εφευρεθείσα από αυτόν κατηγορία ότι πήγαν στην επαναστατημένη Ελλάδα «χωρίς αστυνομική άδεια»… Στην προσπάθειά του είχε συμπαραστάτη τον Άγγλο φιλέλληνα δικαστή Μπέγιενς, που είχε παντρευτεί Ελληνίδα πρόσφυγα, από την Πάργα.

Οι Άγγλοι τελικά τον συνέλαβαν, τον φυλάκισαν και τον βασάνισαν για να φανερώσει τους συνενόχους του. Ο Ζαμπέλιος επικαλέστηκε τη θέση του και ζήτησε η υπόθεσή του να εξετασθεί από τον ίδιο τον Αρμοστή Μαίτλαντ, στην Κέρκυρα. Αυτός επηρεασθείς από τον φιλέλληνα γραμματέα του και πληροφορηθείς ότι η Αγγλική Κυβέρνηση θεωρεί τον Αγώνα των Ελλήνων σοβαρή υπόθεση, τον απάλλαξε από κάθε κατηγορία…

Παράλληλα με τον Αγώνα του για την απελευθέρωση της Ελλάδος ο Ζαμπέλιος έγραψε θεατρικά έργα. Το πρώτο αφορούσε τον τυραννοκτόνο Τιμολέοντα και παίχθηκε με επιτυχία στο Βουκουρέστι, στα 1819. Ακολούθησαν τα έργα «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» και «Γεώργιος Καστριώτης». Μετά το 1830 εκδόθηκαν έργα του για τους ήρωες της Επανάστασης, από τον «Ρήγα τον Θετταλό», έως τους Μπότσαρη, Διάκο, Καραϊσκάκη, και Ανδρούτσο. Στο έργο του εξάλλου για τον Καποδίστρια υμνεί τον Κυβερνήτη και κάνει έκκληση για ενότητα. (Δημήτρη Σπάθη «Ο Ιωάννης Ζαμπέλιος και η συμμετοχή του στην οικοδόμηση της νεοελληνικής σκηνής», Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Πρακτικά Θ΄ Συμποσίου, Αθήνα, 2005, σελ. 95 κ.ε.)

Ο Ιωάννης Ζαμπέλιος συνέχισε να υπηρετεί τη Δικαιοσύνη και μετά την Επανάσταση και έφτασε στον βαθμό του Αρεοπαγίτου, στην Κέρκυρα, όπου και απεβίωσε το 1856, πριν δει ελεύθερα τα Ιόνια νησιά. Γιός του είναι ο μεγάλος ιστορικός μας Σπυρίδων Ζαμπέλιος, ο πρώτος που έγραψε για τη συνέχεια του Ελληνικού Έθνους.-

πηγή enromiosini.gr