Κύπριοι & Ιρλανδοί στις Αγγλικές φυλακές

«Αν η ελευθερία σημαίνει κάτι, σημαίνει το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν να ακούσουν» George Orwell

Manus Canning (αριστερά) και Ρένος Κυριακίδης 49 χρόνια μετά...

Tου Βία Λειβαδά

Σχεδόν ένα χρόνο μετά την έναρξη του Ενωτικού-Εθνικοαπελευθεωρτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, στις 27 Αυγούστου 1956, οι Αγγλοι μεταφέρουν τους έξι πρώτους αγωνιστές της ΕΟΚΑ στις Αγγλικές φυλακές Wormwood Scrubs, του Λονδίνου. Εκεί οι Κύπριοι βρίσκουν τέσσερις Ιρλανδούς πολιτικούς κατάδικους του IRA και έγιναν αμέσως μια ομάδα.

Πρώτη πράξη αλληλεγγύης Ιρλανδών και Κύπριων έγινε όταν οι κατάδικοι ποινικού δικαίου στις ίδιες φυλακές, οργανωμένοι από δεσμοφύλακες - χίλιοι περίπου - προσπάθησαν να επιτεθούν εναντίον των Κυπρίων, μπήκαν μπροστά οι Ιρλανδοί και τούς δήλωσαν «μόνο πάνω από τα πτώματά μας θα αγγίξετε τούς Κύπριους». Μόλις το αντελήφθησαν οι Κύπριοι αγωνιστές προχώρησαν μπροστά μαζί με τους Ιρλανδούς έτοιμοι για μάχη. Όταν οι άγγλοι κατάδικοι διαπίστωσαν ότι οι αγωνιστές ήταν έτοιμοι , άρχισαν να διαλύονται σιωπηρά.

Από τότε κανένας δεν τόλμησε να απειλήσει κανένα από την ομάδα των αγωνιστών. Από τις 7 του Φεβράρη του 1957 τις 13 Νοεμβρίου , μεταφέρθηκαν συνολικά 20 αγωνιστές. Στις 14 Δεκεμβρίου μας χώρισαν σε δύο ομάδες των δέκα, η μια μεταφέρθηκε στις φυλακές του Kent και η άλλη στις φυλακές Wakefield του Yorkshire. Στην συνέχεια μεταφέρθηκαν άλλοι δέκα αγωνιστές στις φυλακές του Perth, Σκωτίας και ένας στις φυλακές Parkhurst, στην Island of Wight. Αυτός άρχισε απεργία πείνας ζητώντας να μεταφερθεί σε φυλακές όπου υπήρχαν άλλοι συναγωνιστές του και κατέληξε στις φυλακές Maidstone. Πρώτη σκέψη όλων των αγωνιστών ήταν η απόδραση και επιστροφή στην Κύπρο για συνέχιση του αγώνα. Εκ μέρους της κυπριακής εθναρχίας ανέλαβε να προωθήσει το σχέδιο, σε συνεργασία με τον IRA , ο φοιτητής Νικόλας Ιωάννου του οποίου ο αδελφός βρισκόταν στις φυλακές Wormwood Scrubs. Μετά την μεταφορά των Κυπριών σε άλλες φυλακές το σχέδιο σταμάτησε. Συνεχίστηκε όμως στις φυλακές Wakefield όπου υπήρχαν άλλοι τρεις αγωνιστές του IRA.

Ο Νικόλας Ιωάννου ανέλαβε και πάλιν τις επαφές με τους Ιρλανδούς αγωνιστές του IRA , αλλά κατά την δεύτερη επιστροφή του από το Δουβλίνο για τη διευθέτηση των λεπτομερειών τής απόδρασης , καθ’ οδό προς το Λονδίνο με μοτοσυκλέτα ένα φορτηγό αυτοκίνητο του ανέκοψε το δρόμο και τον σκότωσε, στις 17 Ιουλίου 1958. Δεν επρόκειτο για ατύχημα αλλά για δολοφονία αφού ο οδηγός του φορτηγού ήταν δεσμοφύλακας στις φυλακές που βρισκόμαστε τότε. Ακόμη ένας αγωνιστής της ΕΟΚΑ έδινε τη ζωή του για τον αγώνα ελευθερίας , αυτή τη φορά μέσα στην ίδια την αποικιοκρατία.

Ο θάνατος του Νικόλα δεν ανέκοψε τις προσπάθειες μας για απόδραση. Αποκαταστήσαμε επαφή με ένα παρακλάδι του IRA, που δέχτηκε να μας βοηθήσει. Επειδή ως πολιτικοί κατάδικοι βρισκόμαστε διαρκώς υπό ειδική επίβλεψη, ενώ κατά τις επισκέψεις από δικούς μας γινόταν πολύ αυστηρός έλεγχος , έπρεπε να αναζητήσουμε σύνδεσμο ανάμεσα στους κατάδικους κοινού δικαίου , οι οποίοι είχαν μεγαλύτερες ελευθερίες. Δεχόντουσαν τους δικούς τους σε μεγάλη αίθουσα σε χωριστό τραπεζάκι με την παρουσία ενός μόνο δεσμοφύλακα , που δεν μπορούσε να ακούσει τις συνομιλίες.

Η οργάνωση των Ιρλανδών μας εξασφάλισαν τον Pat O’Donovan , ένα Ιρλανδό αγωνιστή που διέπραξε μια φανερή ληστεία τράπεζας στην παρουσία αστυνομικών. Παραδέχτηκε το αδίκημα και καταδικάστηκε σε φυλάκιση επτά χρόνων και στάλθηκε στις κοντινότερες φυλακές, στο Wakefield. Από την είσοδό του στις φυλακές η διαδικασία οργάνωσης της απόδρασης κινήθηκε με γρήγορους ρυθμούς. Τελικά ορίστηκε για τις 12 Φεβρουαρίου 1959. Στις 11 Φεβρουαρίου είχαν υπογραφεί οι συμφωνίες Ζυρίχης.

Διαβάζοντάς της διαφωνήσαμε με το περιεχόμενο και αποφασίσαμε να πραγματοποιηθεί η απόδραση. Σημαντική υπήρξε η βοήθεια του Tony Martin, ενός Άγγλου που υπηρετούσε στην Κύπρο και αναγνώρισε το δίκαιο του αγώνα μας, παρέδωσε τον οπλισμό του στην ΕΟΚΑ και προσπάθησε να φύγει, αλλά συνελήφθη από τους στρατιώτες και καταδικάστηκε σε φυλάκιση επτά χρόνων. Έγινε μέλος της ομάδας μας από την άφιξή του στις φυλακές. Σ΄ αυτόν οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η απόδραση αφού ο ίδιος έκοψε τα σίδερα του παραθύρου της τραπεζαρίας του, από την οποία έγινε η απόδραση. Έτσι την καθορισμένη ώρα, στις 7.15 μμ άρχισε η εφαρμογή του σχεδίου.

Πρώτοι έφυγαν ο Tony και ένας Ιρλανδός , πήγαν στον τοίχο όπου κρεμόταν το σχοινί , και άρχισε η αναρρίχηση. Πρόλαβε να βγει στον τοίχο μόνο ο Ιρλανδός με την βοήθεια του Tony. Εκείνη την ώρα φάνηκε η περίπολος των φυλακών και ο Tony έτρεξε προς την αντίθετη κατεύθυνση για να τούς παραπλανήσει. Οι Ιρλανδοί που περίμεναν απέξω , είδαν τι έγινε και έφυγαν παίρνοντας μαζί τους ένα μόνο δραπέτη. Όταν οι άλλοι βγήκαν για να πάνε στον τοίχο , το σχοινί δεν το κρατούσε κανένας, έτσι επέστρεψαν πίσω από όπου μπήκαν και οδηγήθηκαν στην απομόνωση.

Σε λίγες μέρες οι Κύπριοι κατάδικοι μεταφέρθηκαν στην Κύπρο, ενώ εκείνοι που μας βοήθησαν πέρασαν αρκετό ακόμη χρόνο με πρόσθετες κατηγορίες, μέχρι την ώρα της δικής τους απόλυσης μετά την έκτιση των ποινών τους. Μετά την αποφυλάκισή τους διατηρήσαμε επαφή με αλληλογραφία. Κάποια μέρα, μετά από 27 χρόνια , ο Ιρλανδός δραπέτης ήλθε στην Κύπρο και έγινε η πρώτη συνάντηση.

Τον Απρίλη του 2007 οι Κύπριοι Πολιτικοί Κατάδικοι των φυλακών Αγγλίας πραγματοποίησαν κοινή εκδήλωση με τους Ιρλανδούς του IRA κατάδικους στις ίδιες φυλακές με τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Ενα χρόνο μετά στις 10 Μαΐου 2008 , πραγματοποιήθηκε επίσκεψη ανταπόδοσης από αγωνιστές της ΕΟΚΑ των Αγγλικών φυλακών, σε μια εκδήλωση στο Δουβλίνο. Η επίσκεψη ήταν από μακρού οφειλόμενη, αλλά έστω και μετά από 49 χρόνια είναι επιβαλλόμενη και πολύ χρήσιμη. Ήδη από τους 31 κύπριους αγωνιστές που μεταφέρθηκαν στις αγγλικές φυλακές, οι 9 έχουν πεθάνει και από τούς 8 Ιρλανδούς οι πέντε έχουν πεθάνει, με τελευταίο τον Seamus MacCallum, που πέθανε τρεις βδομάδες πριν τη συνάντηση. Τρεις επιζώντες Ιρλανδοί μαχητές του IRA μαζί με τους μαχητές της ΕΟΚΑ κατέθεσαν στεφάνια στους τάφους αυτών που έφυγαν.

Βίας Λειβαδάς (1934-2009) 

Πηγή



Βιβλιογραφία: 1.‘‘Λεύκωμα Πολιτικών Καταδίκων’’, Σύνδεσμος Πολιτικών Καταδίκων. 1997.
2. ‘‘Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής’’, Λεωνίδα Φ. Λεωνίδου. Τόμος Β’. 1997. 
3. ‘‘Πορεία προς Αμμόχωστο’’ Βία Λειβαδά. 2001.
4. ‘‘Η εξέγερση του Οκτώβρη 1931’’ Βία Λειβαδά. 2004. 
5. ‘‘Μητρώον Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-59’’, Σ.Ι.Μ.Α.Ε. 2004. 
6. ‘‘Δικαίωμα στ’ όνειρο’’, Βία Λειβαδά. 2006. 
7. ‘‘Κύπριοι και Ιρλανδοί Πολιτικοί Κατάδικοι’’, Βία Λειβα δά. 2007. 
8. ‘‘Κακοπετριά’’, Χαράλαμπου Αρ. Χαραλαμπίδη. 2007. 
9. ‘‘Πόθος Ελευθερίας’’, Θάσου Σοφοκλέους. 1986.